Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα: Ο παράδεισος των πουλιών

Οι Πρέσπες είναι ο παράδεισος των πουλιών. Η απομόνωση του χώρου, οι ήπιες δραστηριότητες των, λιγοστών, κατοίκων της περιοχής, η αποτελεσματική προστασία και η ευαισθητοποίηση των ανθρώπων που ζουν στις Πρέσπες έχουν δώσει τη δυνατότητα να γίνει η περιοχή το σημείο συνάντησης των ερωδιών, το κορμοράνων και βέβαια των αργυροπελεκάνων που συγκεντρώνονται εκεί για να γεννήσουν τα μικρά τους στα μέσα της Άνοιξης και να ξαναφύγουν στις αρχές του φθινοπώρου για το μακρύ, εξαντλητικό και επικίνδυνο ταξίδι που θα τους φέρει στο Ισραήλ όπου θα περάσουν τον χειμώνα.

Κάθε Άνοιξη επιστρέφουν στις Πρέσπες σπρωγμένα από το πανάρχαιο ένστικτο που εδώ και εκατοντάδες χρόνια τα ξαναφέρνει στην περιοχή. Τα πουλιά ζουν σε μικτές φωλιές στην περιοχή Βρωμολίμνι στην Μικρή Πρέσπα. Το σημείο αυτό απομονώνεται από την ξηρά με πυκνά καλάμια που προστατεύουν τις φωλιές από επιθέσεις άλλων ζώων όπως των αλεπούδων.
Στην περιοχή απαγορεύεται η πρόσβαση και η παρατήρηση των πουλιών μπορεί να γίνει από τον λόφο που συναντάμε αριστερά μας κατηφορίζοντας από τον δημόσιο δρόμο προς την αποβάθρα που εξυπηρετεί την ‘’συγκοινωνία’’ με τον Αγ. Αχίλλειο. Στο παρατηρητήριο υπάρχουν συνήθως μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας που μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τα πουλιά αλλά και να μας δανείσουν το...τηλεσκόπιό τους για να τα παρακολουθήσουμε. Διαφορετικά θα πρέπει να έχουμε μεριμνήσει εμείς για κάτι τέτοιο. Καθημερινά οι γονείς ξεκινούν από την Μικρή Πρέσπα και πηγαίνουν στην Μεγάλη στο σημείο που οι δύο λίμνες ενώνονται με μικρό ποτάμι. Εκεί κυνηγούν τα ψάρια που πλησιάζουν στην έξοδο του ποταμού και τα πηγαίνουν στα μικρά τους. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει και να φωτογραφίσει τις εκπληκτικές πτήσεις τους, ειδικά των αργυροπελεκάνων, από και προς την λίμνη.
Για τη φωτογράφηση πρέπει να έχετε οπωσδήποτε μαζί σας τηλεφακούς και τρίποδο μιας και εάν πλησιάσετε κοντά στο σμήνος ή κάνετε κάποιον δυνατό θόρυβο οι αργυροπελεκάνοι τρομάζουν εύκολα και είτε πετούν μακριά είτε απομακρύνονται κολυμπώντας προς το κέντρο της λίμνης όπου νοιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι κατάμαυροι κορμοράνοι.
Ένας μεγάλος αριθμός συγκεντρώνεται στα βράχια κοντά στο ποτάμι όπου μαζεύονται και οι αργυροπελεκάνοι ενώ μεγάλες αποικίες τους συναντάμε τόσο στον Αγ. Αχίλλειο αλλά κυρίως στο ακατοίκητο Βιδρονήσι στο μέσον της Μικρής Πρέσπας. Στο Βιδρονήσι μπορεί να πάει κανείς νοικιάζοντας μία ‘’πλάβα’’ όπως ονομάζονται οι βάρκες που χρησιμοποιούν οι ψαράδες για να ψαρεύουν στη λίμνη.
Σε κάθε περίπτωση πλησιάστε τα πουλιά με σεβασμό και ησυχία. Μην ξεχνάτε ότι γι’ αυτά είναι το σπίτι τους. Στις Πρέσπες βέβαια δεν υπάρχουν μόνο τα πουλιά. Ένα πολύ ζωντανό και πολυάσχολο οικοσύστημα μπορεί να σας δώσει ευκαιρίες για πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις αρκεί να πάτε προετοιμασμένοι και έτοιμοι. Μην διστάσετε να ζητήσετε την γνώμη κάποιων ειδικών ή να πάρετε έναν ειδικό σύμβουλο μαζί σας.
Χωνευτήρι πολιτισμών και εθνοτήτων
Οι Πρέσπες γνώρισαν ένα πολυτάραχο παρελθόν από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στην αρχαία εποχή φαίνεται πως η λίμνη ήταν μόνο μία. Το όνομα της περιοχής παραμένει ακόμη ένα μυστήριο. Στα τέλη του 10 μ.Χ. αιώνα η περιοχή ονομάζεται Πρέσπα από όσους την κατοικούν.
Στα αρχαϊκά χρόνια κατοικούσαν εδώ οι Βρύγες, λαός συγγενικός με τους Θράκες. Η περιοχή των Πρεσπών πέρασε από τα χέρια πολλών κατακτητών κατά τη διάρκεια της πολυτάραχης ιστορίας της. Μακεδόνες, έπειτα Ρωμαίοι και στη συνέχεια Σλάβοι υπό τον Τσάρο Σαμουήλ και Βυζαντινοί με τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο.
Από εδώ πέρασαν και οι Σέρβοι με τον Στέφανο Δουσάν και κατόπιν οι Τούρκοι το 1386. Μετά τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο (1912) η περιοχή περιέρχεται στη Ελλάδα και γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη και ευημερία μέχρι τον πόλεμο του 1940. Ο πόλεμος φέρνει στους κατοίκους μεγάλες δυσκολίες και οδηγεί τον τόπο σε ερήμωση και εγκατάλειψη. Από τους 12.000 κατοίκους ελάχιστοι έμειναν εδώ και πολλά χωριά έμειναν έρημα ή ερημώνουν με γρήγορους ρυθμούς. Οι σημερινοί κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την αλιεία, την γεωργία και τον τουρισμό.
Η μικρή αυτή ιστορική αναδρομή ελπίζω να σας κέντρισε το ενδιαφέρον για μια καλή έρευνα. Τα θέματα πολλά. Ιστορικά, εθνολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτιστικά. Η περιοχή των Πρεσπών απετέλεσε για αιώνες ένα σημαντικό σημείο επαφής ανθρώπων με διαφορετική κουλτούρα και καταβολές, υπήρξε ένα χωνευτήρι πολιτισμών και εθνοτήτων, υπήρξε η διαχωριστική γραμμή αλλά και το σημείο επαφής των λαών της βαλκανικής και όλα αυτά τα σύμπλοκα χαρακτηριστικά διατηρούνται ζωντανά σε αυτό το σημείο της Ελλάδας.
Είναι σίγουρο ότι θα βρείτε πολύτιμο υλικό για μια ενδιαφέρουσα έρευνα πέρα από το οικολογικό. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αρχιτεκτονική των χωριών με μερικά μοναδικά χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην προσέγγιση των πτερωτών κατοίκων. Σημεία που πρέπει να επισκεφθείτε: ο Αγ. Αχίλλειος (πρέπει να νοικιάσετε πλάβες για να πάτε απέναντι), οι Ψαράδες, το φημισμένο χωριό των Πρεσπών, ο Αγ. Γερμανός ενώ εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θα είναι μία επίσκεψη στα εγκαταλελειμμένα χωριά της περιοχής.
Έξω από τον Αγ. Γερμανό, σε απόσταση περίπου 2 ωρών από το χωριό, στα πλούσια σε χορτάρι λιβάδια της Κουστενίτσας έρχονται εδώ και εβδομήντα χρόνια οι Θεσσαλοί Σαρακατσάνοι για να βοσκήσουν τα πρόβατά τους. Μένουν την άνοιξη και το καλοκαίρι με τα κοπάδια τους και επιστρέφουν στα μέσα του φθινοπώρου στον τόπο τους. Η επίσκεψη στα πρόχειρα κονάκια τους είναι μία σπάνια εμπειρία να γνωρίσουμε ανθρώπους που σπάνια συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή.
Η φιλοξενία τους είναι παροιμιώδης. Μην χάσετε λοιπόν την ευκαιρία αυτή αν η βάση σας είναι ο Αγ. Γερμανός. Στον Αγ. Γερμανό, που αποτελεί και διοικητικό κέντρο της περιοχής θα πρέπει να επισκεφθείτε και το κέντρο της Εταιρείας Προστασίας των Πρεσπών που στεγάζεται σε ένα παλιό τυροκομείο στην είσοδο του χωριού. Εδώ λειτουργεί ένα μικρό κέντρο ενημέρωσης για να συλλέξετε τις πρώτες πληροφορίες για τις Πρέσπες. Οι άνθρωποι του κέντρου μένουν μόνιμα εδώ και μπορούν να σας δώσουν σημαντικές πληροφορίες για την προσπάθεια που γίνεται για την προστασία των Πρεσπών.
Το πιό γνωστό και διάσημο χωριό των Πρεσπών είναι βέβαια οι Ψαράδες. Απέχουν 12 χλμ. από την Κούλα και διατηρούν ένα δικό τους χρώμα καθώς είναι χτισμένοι στην άκρη ενός μικρού όρμου της Μεγάλης Πρέσπας. Ελάχιστοι είναι οι άνθρωποι που μένουν εδώ παρά την τουριστική ανάπτυξη και τις προσπάθειες εκείνων που ενδιαφέρονται. Από τους Ψαράδες μπορείτε να νοικιάσετε πλάβες για να επισκεφθείτε τις μοναδικές εικόνες που είναι ζωγραφισμένες πάνω στα βράχια όπως επίσης και τα ασκηταριά της περιοχής. 5 χλμ. έξω από το χωριό, στο σημείο που βρίσκετε το εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου μπορείτε να ξεκινήσετε μία πορεία με νότια κατεύθυνση.
Η περιοχή λέγεται Κεδρώνας και όντως έχει κέδρα, δένδρα εξαιρετικά σπάνια στην Ελλάδα. Στην αρχή κινούμαστε πάνω σε μονοπάτι έχοντας την Μεγάλη Πρέσπα αριστερά μας και στο ύψος της Κούλας στρεφόμαστε δεξιά και με δυτική γενικά κατεύθυνση φτάνουμε πρώτα στην κορυφή Νικηφόρος Ξιφίας και στη συνέχεια στην ψηλότερή της Νικηφόρος Ουρανός (Ντέβα) στα 1.323 μ. Από εδώ θα απολαύσετε την ωραιότερη θέα των Πρεσπών. Προσοχή πάντως, η περιοχή είναι φιδότοπος γι’ αυτό μην εκπλαγείτε εάν δείτε φιδαετούς να διασχίζουν τον ουρανό. Από εδώ μπορείτε να γυρίσετε προς τα πίσω και όταν φτάσετε στο ύψος της κούλας να κατεβείτε προς τα εκεί ή να συνεχίσετε και πάλι νότια όλη την ράχη και να βγείτε κοντά στο χωριό Πύλη. Η απόσταση μέχρι την Κούλα είναι σχετικά μεγάλη εάν δεν βρείτε κάποιο αγροτικό να σας μεταφέρει.
Τελευταίο κομμάτι της διαδρομής μας στις Πρέσπες είναι η επίσκεψη στον Αγ. Αχίλλειο, το χαρακτηριστικό νησί της Μικρής Πρέσπας. Από την Κούλα παίρνουμε τον παραλιακό δρόμο που οδηγεί για την Πύλη. Αριστερά μας βλέπουμε τους εκτεταμένους καλαμιώνες που αποτελούν το φυσικό τείχος που προστατεύει τα πουλιά από τη μεριά της στεριάς. Μετά από μερικές στροφές συναντάμε την πινακίδα του δασαρχείου που μας πληροφορεί για την πορεία μας προς την αποβάθρα από όπου θα ακολουθήσουμε την γέφυρα που θα μας περάσει απέναντι.
Το χωριό του Αγ. Αχίλλειου αποτελείται από έντεκα σπίτια και ένας μύθος λέει ότι εάν χτιστεί άλλο θα πέσει. Πάνω από το χωριό, σε λόφο είναι χτισμένη η λιτή εκκλησία του Αγ. Αχίλλειου. Από εδώ θα έχετε την καλύτερη θέα προς το Βρωμολίμνι και τις αποικίες των πουλιών. Από το σημείο αυτό επίσης ξεκινά και το μονοπάτι που θα μας φέρει σε 10 λεπτά στα ερείπια της βασιλικής του Αγ. Αχίλλειου που χτίστηκε τον 10ο αιώνα από τον Τσάρο Σαμουήλ.
Συνεχίζοντας το ανηφορικό μονοπάτι φτάνουμε σε 20 λεπτά στην άλλη άκρη του νησιού όπου και ο τεράστιος σταυρός που έχει στήσει εκεί η Μητρόπολη Φλώρινας. Επιστροφή από τον ίδιο δρόμο και μιας και είμαστε εδώ δεν χάνουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τους λιγοστούς κατοίκους. Οι διηγήσεις τους σίγουρα αξίζουν τον κόπο.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ