Υφαλμύρωση, καθιζήσεις και ρηγματώσεις, σε περιοχές του θεσσαλικού κάμπου

Η υπερεκμετάλλευση του υπόγειου νερού στη θεσσαλική πεδιάδα, που γίνεται ήδη με ανεξέλεγκτο τρόπο και ρυθμό, άρχισε να δημιουργεί δυσάρεστες επιπτώσεις που θα είναι μη αναστρέψιμες εάν δεν ληφθούν άμεσα και δραστικά - αυστηρά μέτρα, τονίζει, με δηλώσεις της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Σακελλαρίου-Μακραντωνάκη, καθηγήτρια, διευθύντρια του Εργαστηρίου Γεωργικής Υδραυλικής και πρόεδρος στο Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η ίδια εξηγεί πως πολλοί υπόγειοι υδροφορείς στη θεσσαλική πεδιάδα βρίσκονται κάτω από καθεστώς υπερεκμετάλλευσης και προσθέτει πως η πτώση της στάθμης είναι συνεχής από το 1985 έως σήμερα και η δυσκολία αναπλήρωσης των αποθεμάτων είναι εμφανής.
"Υπάρχουν περιοχές με οριακή πτώση (5-10m) και περιοχές με συνθήκες ελλειμματικού ισοζυγίου (25-60m)", σημειώνει η διευθύντρια του Εργαστηρίου Γεωργικής Υδραυλικής.
Στη Θεσσαλία, η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα κατεβαίνει πέντε μέτρα κάθε χρόνο. Λόγω του γεγονότος ότι, οι λεκάνες απορροής λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία με τα νερά της θάλασσας, με την υπεράντληση το θαλασσινό νερό εισέρχεται και καταστρέφει τα αποθέματα του γλυκού νερό.
"Εξαιτίας της υπεράντλησης έχουμε χάσει πολλά στρέμματα της καλλιεργήσιμης γης, αφού το αλάτι που καταλήγει στην επιφάνεια καταστρέφει τη βλάστηση", υπογραμμίζει η κα Μαρία Σακελλαρίου-Μακραντωνάκη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η υφαλμύρωση, ως φαινόμενο ποιοτικής υποβάθμισης των υπόγειων νερών είναι η πρώτη ρύπανση αυτού του είδους, που σημειώθηκε στην Ελλάδα και έχει επιστημονικά διαγνωσθεί εδώ και πολλά χρόνια.
Η Ελλάδα εξαιτίας του μεγάλου μήκους των ακτών της, παρουσιάζει εξαιρετική ευαισθησία στη θαλάσσια διείσδυση. Ενδεικτικό παράδειγμα, τονίζει η καθηγήτρια, είναι η περιοχή του Αλμυρού Μαγνησίας που έχει υφαλμυρωθεί, λειτουργώντας σε ελλειμματικό υδατικό ισοζύγιο λόγω υπεράντλησης των υπόγειων υδάτων, τα οποία βρίσκονται μέσα σε κοκκώδης σχηματισμούς, για την άρδευση απαιτητικών, σε νερό, καλλιεργειών, με τη χρήση ιδιαιτέρως καταναλωτικών αρδευτικών συστημάτων.
Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και οι περιπτώσεις της ακτογραμμής Βελίκας-Αγιοκάμπου του Νομού Λάρισας και των κοινοτήτων της ανατολικής πλευράς του Παγασητικού κόλπου.
Όσον αφορά την υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδροφορέων που βρίσκονται εκτός ανθρακικών καρστικών σχηματισμών, πρέπει να αναφερθούν οι περιοχές του καρστικού συστήματος της Όσσας στα όρια των Νομών Λάρισας - Μαγνησίας, που υφαλμυρώνονται από τη θάλασσα λόγω εγκάρσιων ρηγμάτων στους ανθρακικούς σχηματισμούς.
Πέραν, όμως, της υφαλμύρωσης μια ακόμη δυσμενής συνέπεια της πτώσης του υπόγειου ορίζοντα είναι και οι συνεχώς εμφανιζόμενες καθιζήσεις και ρηγματώσεις σε περιοχές του θεσσαλικού κάμπου (Ριζόμυλος-Νίκη- Στεφανοβίκειο), αναφέρει ακόμη η κα Σακελλαρίου-Μακραντωνάκη.
"Οι καθιζήσεις και ρηγματώσεις -εξηγεί- πέραν των εμφανών καταστροφών σε δρόμους και κτίρια, έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της πυκνότητας του εδάφους. Αυτό συνεπάγεται μείωση του πορώδους, δηλαδή του διαθέσιμου χώρου όπου μπορεί να αποθηκευτεί νερό. Κατ' αυτόν τον τρόπο, όσο επιτείνεται το πρόβλημα της πτώσης της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα, τόσο συρρικνώνεται αυτή η φυσική υπόγεια δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Έτσι, στη συνέχεια είμαστε αναγκασμένοι να προβούμε σε κατασκευές δαπανηρές, χρονοβόρες και με επιπλέον περιβαλλοντικό κόστος, προκειμένου να ανακτήσουμε το χαμένο αποθηκευτικό χώρο, με κατασκευές ταμιευτήρων ή να μεταφέρουμε νερό από άλλες περιοχές με εκτροπές υδατορευμάτων. Και όλα αυτά, επειδή δεν φροντίσαμε εγκαίρως να χρησιμοποιήσουμε αυτή την υπόγεια δεξαμενή με σύνεση δηλαδή με αειφορικό τρόπο".
Σύμφωνα με την καθηγήτρια, η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, τα οποία δεν ελέγχονται για την ποιότητά τους, είναι μια άλλη σημαντική παράμετρος του προβλήματος, αφού και αυτά ρυπαίνουν τον υδροφόρο ορίζοντα.
Ένα άλλο επικίνδυνο φαινόμενο, που προκαλείται εν μέρει από την εξάντληση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων είναι αυτό της ερημοποίησης. Σύμφωνα με ειδικούς ερευνητές, οι περιοχές της χώρας που απειλούνται άμεσα από αυτό το φαινόμενο της σταδιακής υποβάθμισης των εδαφών ανέρχονται στο 30% της συνολικής έκτασης της χώρας.
Τι πρέπει να γίνει; Για την Θεσσαλία, επισημαίνει η καθηγήτρια, είναι αναγκαίος ο ακριβής προσδιορισμός των αναγκών των καλλιεργειών σε νερό, που πρέπει να χορηγούν οι αγρότες έτσι ώστε να γίνει ορθολογική διαστασιοποίηση των εγγειοβελτιωτικών έργων, που έχουν ήδη προγραμματιστεί να κατασκευαστούν ή θα προγραμματιστούν στο μέλλον.
Οι μελλοντικές ανάγκες της Θεσσαλίας σε νερό για τις διάφορες χρήσεις, εκτιμάται ότι δεν θα μειωθούν. Οι αρδεύσεις στην θεσσαλική πεδιάδα θα συνεχισθούν και στο μέλλον, ανεξάρτητα από τις όποιες πολιτικές επιδοτήσεων ή αναδιαρθρώσεων επιβάλλει η Ε.Ε. Η πρόβλεψη είναι ότι, η καλλιέργεια του βάμβακος παραμένει η επικρατέστερη καλλιέργεια στη Θεσσαλία. Αλλά ακόμη και εάν αντικατασταθεί ως ένα βαθμό από άλλες, όπως τα κτηνοτροφικά φυτά, τα ενεργειακά ή τα κηπευτικά, ορισμένες από τις καλλιέργειες αυτές, είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο υδροβόρες (καλαμπόκι, μηδική, κ.α.).
"Πρέπει να κατανοήσουμε όλοι- καταλήγει η κα Σακελλαρίου-Μακραντωνάκη- ότι το νερό θα σταματήσει, αν και έχει σταματήσει σε πολλές περιοχές του πλανήτη, να είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Θα γίνει πολύτιμο και ακριβό αγαθό όπως το πετρέλαιο ή το χρυσάφι αν δεν το τιμήσουμε ανάλογα και αδιαφορήσουμε για την ύπαρξή του. Και όπως οι θησαυροί δεν πρέπει να σπαταλούνται αλόγιστα, γιατί τότε ο κάτοχός τους κηρύσσει πτώχευση, έτσι θα πληρώσουμε κι εμείς ακριβά το τίμημα αυτής της σπατάλης".

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ