Το οικοσύστημα των Πρεσπών αντιστέκεται, σε πείσμα των καιρών...

Υπάρχει μια γωνιά στο βορειοδυτικό άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου, όπου άνθρωποι και φύση συνυπάρχουν σε πλήρη αρμονία, όπου η ... εύλαλη σιωπή της φύσης αποτελεί μοναδικό καταφύγιο, όχι μόνο για όσους θέλουν να "δραπετεύσουν" από την πολύβουη καθημερινότητα των πόλεων, αλλά και για ζώα, πουλιά και ψάρια, από τα σπανιότερα του πλανήτη. Πρόκειται για τις Πρέσπες, όπου σ' ένα περιβάλλον προστατευμένο μέσα στον κλοιό των βουνών που το περιβάλλουν, μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ, αναπτύσσεται ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας- και όχι μόνο.

Την ίδια ώρα που ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι, ο ρυθμός απώλειας των ειδών είναι 100 φορές μεγαλύτερος του αναμενόμενου και ότι, σήμερα, ο πλανήτης μας "χάνει" τρία είδη την ώρα, στις Πρέσπες το οικοσύστημα αντιστέκεται ακόμη, διατηρώντας μοναδικές μορφές ζωής και οικοτόπων.
Το ταξίδι για την ακριτική αυτή περιοχή του νομού Φλώρινας, μέσα από τους καταπράσινους ορεινούς όγκους είναι σίγουρα μακρύ και ενίοτε δύσκολο, αλλά ο τόπος "αποζημιώνει" τον επισκέπτη. Με έκταση που ξεπερνά τα 300.000 στρέμματα και υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρα, η περιοχή αποτελείται από τη Μικρή Πρέσπα (48.500 στρέμματα), τη Μεγάλη Πρέσπα (280.000 στρέμματα) και από τις γύρω δασωμένες πλαγιές των βουνών, που οι κορυφές τους φτάνουν σε υψόμετρο 2.334 μέτρων.Πολλοί είναι οι λόγοι που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος της Πρέσπας. Αυτό, όμως, που καθιστά την περιοχή μοναδική είναι ο μεγάλος αριθμός των μορφών ζωής, πολλές εκ των οποίων είναι μοναδικές καθώς και οιικοτόπων, σε σχέση με την έκταση της περιοχής. Συγκεκριμένα, η Πρέσπα συγκεντρώνει πάνω από τα μισά είδη πουλιών, αμφίβιων και θηλαστικών που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Σε πείσμα των καιρών, το οικοσύστημα των Πρεσπών διατηρεί, σε μεγάλο βαθμό, τις φυσικές του αξίες. Παρ' όλα αυτά, οι πιέσεις που δέχεται, αυξάνονται συνεχώς και θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη βιοποικιλότητα και τους "πρωταγωνιστές" της όσο και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον.
Η Πρέσπα είναι ένας από τους λιγοστούς εναπομείναντες "πυρήνες" βιοποικιλότητας που, όπως επισημαίνουν οι υπεύθυνοι της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, έχουμε πολλές πιθανότητες να διατηρήσουμε.
Σημαντικό ρόλο στη διατήρηση αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη του οικοσυστήματος των Πρεσπών αναμένεται να διαδραματίσει η εφαρμογή της τριεθνούς συμφωνίας (Αλβανία, Ελλάδα, ΠΓΔΜ), που υπεγράφη τον περασμένο Φεβρουάριο και η οποία περιέχει- μεταξύ άλλων- συγκεκριμένες δεσμεύσεις, καθώς και ευκαιρίες για το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή και θεσπίζει μόνιμες δομές συνεργασίας, στοιχεία απαραίτητα για την αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων, αλλά και την αειφόρο ανάπτυξη της Πρέσπας.
Όπως, εξάλλου, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη επικοινωνίας της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, Μαριάννα Βλάσση, με τη δημιουργία του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών, στο πλαίσιο της υπογραφείσας συμφωνίας, αναμένεται πως θα υπάρξει πιο συντονισμένη δράση μεταξύ των τριών χωρών, που μοιράζονται τα νερά των δυο λιμνών στην ακριτική αυτή περιοχή.
Με αφορμή, λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών μας υπενθυμίζει ορισμένους από τους γνωστούς, αλλά και άγνωστους "πρωταγωνιστές" της βιοποικιλότητας των Πρεσπών:
- ο παγκοσμίως απειλούμενος με εξαφάνιση Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus). Περισσότερα από 260 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί, αναδεικνύοντας έτσι την περιοχή ως ένα από τα καλύτερα μέρη για παρατήρηση πουλιών στην Ευρώπη. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο παγκοσμίως απειλούμενος με εξαφάνιση Αργυροπελεκάνος, ο οποίος αποτελεί και διαχρονικό σύμβολο της περιοχής. Η Πρέσπα, σήμερα, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αποικία Αργυροπελεκάνων στον κόσμο, φθάνοντας περίπου τα 1.300 ζευγάρια και αποτελώντας το 15%-20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το 1987 αριθμούσαν μόλις 150 ζευγάρια. Στην ανάκαμψη αυτή του πληθυσμού συνέβαλαν η έρευνα και τα μέτρα διαχείρισης που εφαρμόζει η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών από το 1990.
- Η σπάνια ιχθυοπανίδα της Πρέσπας: Οι λίμνες της Πρέσπας μαζί με τα ρυάκια που κυλούν σε αυτές από τα βουνά που τις περιβάλλουν αποτελούν ένα σώμα νερού, απομονωμένο από τα άλλα της Βαλκανικής Χερσονήσου.
Σύμφωνα με την "Κόκκινη Λίστα των Ψαριών Γλυκού Νερού της Μεσογείου" της IUCN, η Πρέσπα χαρακτηρίζεται ως ένας από τους 10 σημαντικότερους υγροτόπους της Μεσογείου για τον ενδημισμό των ψαριών των γλυκών νερών.
Συγκεκριμένα, από τα 11 αυτόχθονα είδη που διαβιώνουν στην περιοχή, τα 9 είναι ενδημικά. Η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών παρακολουθεί συστηματικά την εξέλιξη των ιχθυοπληθυσμών στις λίμνες, μέσω δειγματοληπτικών ερευνητικών μεθόδων. Έχει, επίσης, εκπονήσει σχέδια δράσης για την προστασία του ενδημικού είδους ψαριού "Μπράνα της Πρέσπας" και για την προστασία τη ενδημικής Πέστροφας της Πρέσπας.
- τα 172 είδη πεταλούδων: 172 είδη ημερόβιων πεταλούδων έχουν καταγραφεί στην ελληνική Πρέσπα, από το σύνολο των 234 όλης της Ελλάδας. Μόνο κάποια ορεινά μέρη της Ροδόπης έχουν μεγαλύτερους αριθμούς. Τα διάφορα είδη έχουν διαφορετικές απαιτήσεις και κατά συνέπεια η εντυπωσιακή ποικιλία πεταλούδων αποτελεί μέτρο του πλούτου των φυτοκοινωνιών και των οικοτόπων στην Πρέσπα.
- το υπεραιωνόβιο δάσος των Κέδρων: Στο υψηλότερο σημείο του δρόμου Κούλας- Ψαράδων, υπάρχει μια συστάδα από υπεραιωνόβια δέντρα, μερικά εκ των οποίων είναι ηλικίας άνω των 400 ετών, που λέγονται βουνοκυπάρισσα ή κέδρα ή άρκευθοι. Ανήκουν σε δύο είδη: Juniperus foetidissima και juniperus excelsa. Τα δύο αυτά είδη συναντώνται συνήθως σε θαμνώδη ή ημιθαμνώδη μορφή και η δενδρώδης μορφή είναι σπάνια στην Ευρώπη, ενώ συνοδεύεται από μία εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα στον υπόροφο. Για τον λόγο αυτό, η συστάδα αυτή των κέδρων συμπεριλήφθηκε το 1974 στον Πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών.
- η βραχυκερατική αγελάδα Πρεσπών: Μία φυλή πολύ μικρόσωμων αγελάδων, που για πολλά χρόνια είχαν εξελιχθεί στην περιοχή των Πρεσπών, αλλά πλέον έχουν απομείνει λίγες στο χωριό Ψαράδες και στο αλβανικό τμήμα. Βραχυκερατικές αγελάδες απαντώνται και σε άλλα μέρη. Το χαρακτηριστικό, ωστόσο της Πρεσπιώτικης αγελάδας είναι ο εξαιρετικά βραχύς κορμός του ζώου. Πρόκειται για μια φυλή, η προστασία της οποίας αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Τα παραπάνω και άλλα πολλά, όπως ο μοναδικός στην Ελλάδα αναπαραγωγικός πληθυσμός ροδοπελεκάνων, τα ενδημικά φυτά, οι εκτάσεις των υγρών λιβαδιών, τα ψευδαλπικά λιβάδια στο όρος Βαρνούς, τα μικτά δάση οξιάς και ελάτης, οι λαγγόνες, οι ερωδιοί, οι χαλκόκοτες, ο τελευταίος αναπαραγόμενος πληθυσμός στοχτόχηνας στην Ελλάδα, οι λύκοι, οι αρκούδες και οι βίδρες αποτελούν μερικούς μόνο από τους "πρωταγωνιστές", που συνθέτουν τη βιοποικιλότητα της Πρέσπας.

Κείμενο: Σ.Παπαδοπούλου