.png "English"){kind=small}
Η απορία του νεαρού δημοσιογράφου από την ανάδελφη Φινλανδία του Βορρά ήταν ειλικρινής. Τι είναι η Ελλάδα; Ανατολή ή Δύση; Και κατ’ επέκτασιν, είναι χώρα μοντέρνα ή χώρα “αναπτυσσόμενη”, είναι χώρα της ευρωζώνης όπως η Φινλανδία, ή ανήκει περισσότερο στο τόξο των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής; Ο Φινλανδός συνομιλητής προέρχεται από μια χώρα με μοναδικά εθνοτικά χαρακτηριστικά και μοναχική γλώσσα, στριμωγμένη ανάμεσα στον Ρωσικό γίγαντα και τις τρεις αλλογενείς σκανδιναβές εξαδέλφες. Η απορία του αφορά ωστόσο την ταυτότητα της ίδιας της Ευρώπης: Τι είναι η Ευρώπη; Ανατολή ή Δύση; Η απάντηση είναι: και τα δύο και κάτι πέρα από το άθροισμα των δύο, μια συνάρτηση πολλών μεταβλητών ― εθνοτικών, γλωσσικών, γεωγραφικών, πολιτισμικών, οικονομικών.
Τέτοια πολυμεταβλητή συνάρτηση είναι και η Ελλάδα σήμερα. Μιλούσαμε στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα πολυσύχναστο καφενείο, όπου οι θαμώνες αντήλασσαν ακούραστα χαιρετούρες και αστεϊσμούς. Για να καταλάβεις τη σημερινή Ελλάδα, κοίτα ολόγυρά σου, είπα στον συνομιλητή μου από τη Φινλαδία. Απέναντι βρίσκεται ένα ελληνορθόδοξος ναός· συνεχίζει τη βυζαντινή παράδοση, την ανατολικορωμαϊκή και ελληνοχριστιανική· χτίστηκε τον 20ό αιώνα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, συγκεράζοντας διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, αγιογραφήθηκε από έναν κατ’ εξοχήν Αθηναίο ζωγράφο, τον Σπύρο Βασιλείου· είναι άρα παλαιός κατά την παράδοση που συνεχίζει, αλλά και μοντέρνος κατά την πραγμάτωσή του και τον εγκοινωνισμό του.
Απέναντι ακριβώς βρίσκεται το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών· πρωτοποριακό ίδρυμα και κομβικό για την κατανόηση της ανάπτυξης των γραμμάτων στο ελληνικό κράτος· δείχνει την έγνοια των Νεοελλήνων για τη μάθηση και την παιδεία, από εδώ βγήκαν ηγέτες, επιστήμονες, άλλοι επιφανείς πολίτες. Παραδίπλα, σε εκείνο το υπέρκομψο κτίριο Art Deco, στεγάζεται το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών· το Καποδιστριακό, ιδρυμένο το 1834, είναι το πρώτο πανεπιστήμιο που ιδρύεται στη ΝΑ Ευρώπη, ήταν τo πρώτη μέλημα των πολιτών του νεότευκτου κράτους, μαζί με την Εθνική Τράπεζα και την Αρχαιολογική Εταιρεία.
Κι από εδώ που καθόμαστε, έως ένα-δυο τετράγωνα κάτω, είναι τα καφενεία: η κεντρική σκηνή της νεότερης δημοκρατίας, η σκηνή επί της οποίας διαδρματίζεται η κοινωνική, πολιτική και πνευματική ζωή. Στα καφενεία συνελήφθησαν ριζοσπαστικά σχέδια, πατριωτικές αναγεννήσεις, καλλιτεχνικά κινήματα, μεγάλα έργα τέχνης και ιδέες ― στην Αθήνα, στη Ρώμη, στο Μιλάνο, την Πάντοβα, τη Μαδρίτη, τη Λισαβώνα, το Παρίσι, το Βερολίνο, την Πράγα, τη Βουδαπέστη, την Αλεξάνδρεια, τη Νάπολη και το Παλέρμο. Αυτή είναι η Ευρώπη, αγαπητέ μου συμπολίτη, πέρα από διακρίσεις Δύσης και Ανατολής.
Ο ναός, το σχολείο, το καφενείο. Ο συνομιλητής φάνηκε σαν να καταλαβαίνει. Συνέχισα απτόητος. Οι μητροπόλεις του μεσογειακού Νότου φέρουν πολλά σημάδια, πολλών πολιτισμών, πολλών τάξεων, όλοι συνυπάρχουν σε ολίγα τετράγωνα, σε πόλεις παμπάλαιες. Να, από εδώ που στεκόμαστε αρχινά η πλούσια συνοικία, της ανώτερης τάξης, κι απλώνεται προς τα πάνω, πέριξ του λόφου· προς τα κάτω εκτείνεται το καρτιέ των φοιτητών και των ρέμπελων, των καλλιτεχνών και των περιθωριακών.
Ιδού μια προσέγγιση των αστικών πληθυσμών της Ευρώπης: απέραντες μεσαίες τάξεις, με διαβαθμίσεις πλούτου και παιδείας, με εθνοτικά ντεγκραντέ, με γόνιμους συγκρητισμούς και προσμείξεις, με συγκρούσεις και αντινομίες ασφαλώς. Ποτέ δεν ήταν μία και ομοούσια η Ευρώπη, ποτέ δεν ήταν από δω η Δύση και από κει η Ανατολή, η γραμμή οριζόταν αυθαιρέτως από δεσποτείες και στρατούς, ποτέ από ανθρώπους. Η ουσία βρίσκεται μάλλον σε αυτή τη ρευστότητα, τη διαπίδυση, την αλληλοεισδοχή: η ούτως ειπείν Ανατολή, η Μεσόγειος, προσφέρει στην Ευρώπη τον μονοθεϊσμό, την αφηρημένη σκέψη, τη μεταφυσική, τη δημοκρατία. Η ούτως ειπείν Δύση παραλαμβάνει, αφομοιώνει, επεκτείνει, βελτιώνει, ανταποδίδει, γεννά.
Ο Φινλανδός δημοσιογράφος ήρθε από τη χώρα της Nokia και του πολυθαυμαζόμενου σχολικού της συστήματος για να δει την ελληνική περίπτωση. Στα καλοπροαίρετα αλλά άμαθα από Νότο μάτια του η υπερχερεωμένη Ελλάδα, μαύρο πρόβατο της Ε.Ε., πρόβαλε σαν δυσνόητη ιδιομορφία, σαν δυσμορφία. Ξαφνιάστηκε με όσα είδε στα έρημα ντόκα του λιμένος Πειραιώς, ξαφνιάστηκε με όσα άκουσε για τον νεποτισμό και την οικογενειοκρατία του εγχώριου πολιτικού βίου, για τη χαμηλή κυκλοφορία των εφημερίδων, για τους δυσπρόσιτους στα ξένα μήντια πολιτικούς άνδρες, ξαφνιάστηκε που η αρθρογραφία και οι έρευνες δεν κλονίζουν καμία κυβέρνηση, προσπάθησε να καταλάβει τι είναι διαπλεκόμενα συμφέροντα και ομερτά, τι είναι συνενοχή διαφθοράς στα χαμηλά της κοινωνίας, τι είναι αλληλοεξαχρείωση αρχόντων και λαού, και πώς αυτά τα φαινόμενα δεν συμβαίνουν μόνο εδώ, αλλά και σε άλλες χώρες του Νότου, ισχυρότερες από την Ελλάδα.
Καθώς μιλούσαμε, πάνω από το τραπέζι με τους εσπρέσο διασταυρώνονταν χαρωποί και είρωνες πάντα, διάφοροι Ελληνες, κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, συγγραφείς, ηθοποιοί, παραδίπλα ένας αποπεμφθείς βουλευτής έπινε τον καφέ του βλοσυρός. Ξάφνου, τα πεζοδρόμια γέμισαν έφηβους με piercing, με μαλλί πανκ, με τζίβες, με ζωγραφισμένα σακίδια, με ακμή στις τρυφερές παρειές. Ενας ηλικιωμένος τζέντλεμαν, με κίτρινο γιλέκο και σπαθάτο μουστάκι λευκό, με χαρτοφύλακα υπό μάλης, διέσχισε την Σκουφά και εισήλθε στο καφενείο για το μεσημεριανό του απεριτίφ. Η ζωή τραβούσε απτόητη.
Ο Φινλανδός συμπολίτης μου έκλεισε το σημειωματάριό του.
http://vlemma.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου