Θα αναστηθεί το ΚΘΒΕ;

Τα πάθη ενός οργανισμού που το 2011 κλείνει 50 χρόνια ζωής.

Της Δέσποινας Ντάρτζαλη
dartzali@makthes.gr

Εν αναμονή ενός ακόμη νέου διοικητικού συμβουλίου βρίσκεται το ΚΘΒΕ, καθώς η θητεία της διοίκησης έληξε τη Μεγάλη Παρασκευή. Την ίδια ώρα, οι εργαζόμενοι παίρνουν ξανά θέσεις μάχης, αυτή τη φορά απέναντι στην κυβέρνηση, με casus belli τα οικονομικά μέτρα. Και οι πολίτες, στο ίδιο “έργο” θεατές, σε έναν οργανισμό που σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την ίδρυσή του μοιάζει αδύναμος να απελευθερωθεί από τα πάθη του.

Ο μεγαλύτερος κρατικός θεατρικός οργανισμός της Βόρειας Ελλάδας, κατά γενική ομολογία, δεν έχει πετύχει να γίνει αυτό που υποστήριζε σε παλαιότερο σλόγκαν του: “το δικό σας θέατρο”. Επεισοδιακές αλλαγές καλλιτεχνικών διευθυντών, κόντρες μεταξύ προέδρων και διευθυντών, που άλλοτε υπέβοσκαν και άλλοτε ξεσπούσαν εκρηκτικά, συνδικαλιστικές διεκδικήσεις που οδηγούσαν σε κλείσιμο των σκηνών, “πρωταγωνιστούν” στην ιστορία του ΚΘΒΕ εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες.
Ο κρατικά επιχορηγούμενος “γίγαντας”, που το 2011 συμπληρώνει 50 χρόνια ζωής, αν και Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου δεν κατάφερε να διασωθεί από την παθογένεια του ελληνικού δημοσίου: γραφειοκρατικές διαδικασίες και, ως ένα βαθμό, δημοσιοϋπαλληλίστικη λογική αποτελούν τις “συμπληγάδες”, τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει η καλλιτεχνική πράξη. Κι ένα θολό θεσμικό πλαίσιο, που δεν θέτει “κόκκινες γραμμές” μεταξύ καλλιτεχνικής διεύθυνσης και διοίκησης, με αποτέλεσμα η πορεία του θεάτρου να εξαρτάται από παιχνίδια ανάληψης εξουσίας.
Συγκρούσεις
Μεγάλη Εβδομάδα πέρυσι, το διοικητικό συμβούλιο του ΚΘΒΕ έθετε θέμα απομάκρυνσης του τότε καλλιτεχνικού διευθυντή Νικήτα Τσακίρογλου, καταψηφίζοντας τον απολογισμό, με τη μομφή της κακοδιαχείρισης. Η διοίκηση του καταλόγισε ότι εκτίναξε σε 3,4 εκατομμύρια ευρώ το έλλειμμα των 800.000 ευρώ που άφησε το 2004 ο προκάτοχός του, Βίκτωρ Αρδίττης. Ο Νικήτας Τσακίρογλου αρνήθηκε σε όλους τους τόνους τις αιτιάσεις, αλλά το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθεί σε παραίτηση τον Ιούνιο, ένα χρόνο πριν από τη λήξη της δεύτερης συνεχόμενης θητείας του, και να αντικατασταθεί από τον Σωτήρη Χατζάκη.
Μεγάλη Εβδομάδα φέτος -διαβολική σύμπτωση!- έληξε η θητεία του διοικητικού συμβουλίου που έθεσε και πέτυχε την απομάκρυνση διευθυντή εν μέσω της θητείας του. Βέβαια, δεν ήταν η πρώτη φορά που στο “βασίλειο” του ΚΘΒΕ ξεσπούσε εμφύλιος. Το 2004 η διοίκηση Σαλπιστή είχε κατηγορήσει τον Βίκτορα Αρδίττη για κακοδιαχείριση, που είχε ως αποτέλεσμα, όπως υποστήριζε, να εξανεμιστούν έσοδα 600.000.000 δραχμών, τα οποία είχε αφήσει ο προηγούμενος καλλιτεχνικός διευθυντής, Διαγόρας Χρονόπουλος. Παρά ταύτα, το δ.σ. τότε δεν καταψήφισε τον απολογισμό, για να μην προκαλέσει, όπως υποστήριξε, ένταση.
Ίντριγκες και ρήξεις στις σχέσεις προέδρων και καλλιτεχνικών διευθυντών στιγματίζουν την ιστορία του θεάτρου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κόσμος του θεάτρου χαρακτηρίζει το ΚΘΒΕ “Βυζάντιο” και “ηλεκτρική καρέκλα” τη θέση του διευθυντή.
Οι διευθυντές του
Παρά το ότι από την ίδρυσή του, το 1961, έως σήμερα, πέρασαν από την καλλιτεχνική διεύθυνση άνθρωποι εγνωσμένης αξίας, το θέατρο ψάχνει ακόμη να βρει τον ρόλο του. Καλλιτεχνικοί διευθυντές διετέλεσαν οι Σωκράτης Καραντινός (1961-1967), Γεώργιος Κιτσόπουλος (1967-1974), Μίνως Βολανάκης (1974-1977), Σπύρος Ευαγγελάτος (1977-1980), Νίκος Μπακόλας (1980-1983), Νίκος Χουρμουζιάδης (1984-1985), Μίνως Βολανάκης (1986-1989), Δημήτρης Μαρωνίτης (1989-1990), Νίκος Μπακόλας (1991-1993), Βασίλης Παπαβασιλείου (1994-1998), Κώστας Τσιάνος (Φεβρουάριος-Ιούνιος 1998), Διαγόρας Χρονόπουλος (1998-2001), Βίκτωρ Αρδίττης (2001-2004), Νικήτας Τσακίρογλου (2004-2007 και 2007-2009), Σωτήρης Χατζάκης (2009 μέχρι σήμερα). Κάθε διάδοχος ήταν υποχρεωμένος τον πρώτο χρόνο της θητείας του να υλοποιήσει τον προγραμματισμό και ουσιαστικά το όραμα του προκατόχου του, ενώ μέχρι να δοκιμάσει στο κοινό τις δικές του καλλιτεχνικές προτάσεις τού έδειχναν -ή διάβαινε μόνος του- την πόρτα της εξόδου.
Κλειστό λόγω απεργίας
Οι διαπραγματεύσεις των ηθοποιών με την εκάστοτε διεύθυνση για την υπογραφή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας σχεδόν ποτέ δεν έληξαν... αναίμακτα. Κάθε φορά που το ζήτημα ερχόταν στο προσκήνιο, στο ΚΘΒΕ διαδραματιζόταν το ίδιο “έργο” και σίγουρα όχι επί των σκηνών του, αφού αυτές έμεναν κλειστές, λόγω κινητοποιήσεων. Είναι κοινό μυστικό πια ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η ιδιότητα του συνδικαλιστή υπερίσχυε του καλλιτέχνη.
“Εάν δεν ήσουν τόσο καλός συνδικαλιστής, θα μπορούσες να είσαι καλύτερος ηθοποιός”, είχε πει δημοσίως, χαριτολογώντας, ο καταξιωμένος σκηνοθέτης Γιώργος Μιχαηλίδης απευθυνόμενος στον επί σειρά ετών συνδικαλιστή Βασίλη Σεϊμένη. Κάποιες φορές, μάλιστα, ο τρόπος με τον οποίο ετίθεντο ορισμένα αιτήματα ξέφευγε από τον πολιτισμένο διάλογο και οι έντονες αψιμαχίες διαπερνούσαν την κλειστή πόρτα του διευθυντή στον έβδομο όροφο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Η δε άσκηση του εκ του νόμου δικαιώματος της καλλιτεχνικής διεύθυνσης να μην ανανεώσει κάποιες συμβάσεις ηθοποιών, όταν επιχειρήθηκε, έγινε αιτία “πολέμου”.
Από το 2007 στον “χορό” των κινητοποιήσεων μπήκαν και οι πάσης φύσεως εργαζόμενοι του ΚΘΒΕ που σύστησαν το δικό τους σωματείο, διεκδικώντας τα δικά τους αιτήματα, με πρώτο την υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας.
Η βαριά κληρονομιά της Πολιτιστικής
Πρόκληση και “πονοκέφαλος” συνάμα για τους διευθυντές του ΚΘΒΕ: πώς να έχουν καθημερινά περισσότερους από 2.000 θεατές, ώστε να παρουσιάζουν πληρότητα οι τέσσερις θεατρικές σκηνές του -το Βασιλικό Θέατρο, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, η μικρή και η μεγάλη σκηνή στη Μονή Λαζαριστών, στη Σταυρούπολη- που “κληρονόμησε” από την εποχή της Θεσσαλονίκης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το 1997. Είναι γνωστό ότι αρκετές φορές το ΚΘΒΕ χρειάστηκε έκτακτη οικονομική ενίσχυση, προκειμένου να καλύψει τις δαπάνες λειτουργίας τους.
Περιμένοντας το νέο δ.σ.
Λίγες μέρες προτού πληροφορηθεί από την ιστοσελίδα(!) του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού ότι το νέο δ.σ. του θεάτρου θα προκύψει κατόπιν εξέτασης αιτήσεων, η απελθούσα διοίκηση ενημέρωνε γραπτώς τον Παύλο Γερουλάνο για τα πεπραγμένα της τριετούς θητείας της και για το πλάνο μελλοντικών δράσεων. Η προθεσμία για τους “μνηστήρες” έληξε στις 31 Μαρτίου. “Δεν υπέβαλα αίτηση”, είπε στη “ΜτΚ” ο απελθών πρόεδρος Δημήτρης Γαρούφας. Στην τελευταία συνεδρίασή του, τη Μεγάλη Δευτέρα, το απελθόν δ.σ. εξουσιοδότησε τον καλλιτεχνικό διευθυντή Σωτήρη Χατζάκη για αρμοδιότητες της διοίκησης, προκειμένου να μην υπάρχει κενό εξουσίας μέχρι να έρθουν οι επόμενοι. Οι οποίοι θα κληθούν κι αυτοί να αντιμετωπίσουν μια “τρύπα” στον προϋπολογισμό, ύψους 2,6 εκατ. ευρώ, και να αποφασίσουν εάν θα στηρίξουν τις προσπάθειες του καλλιτεχνικού διευθυντή για “άνοιγμα” στη νεολαία αλλά και στο βαλκανικό περιβάλλον.
Και ο Λαζόπουλος στο ΚΘΒΕ
Ο Διαγόρας Χρονόπουλος είχε επικριθεί για στροφή στο εμπορικό θέατρο. Ο Νικήτας Τσακίρογλου για την επιλογή τηλεοπτικών ονομάτων ως δέλεαρ για το κοινό. Το κυριαρχούμενο από ελληνικά έργα ρεπερτόριο που συγκρότησε, υπό πίεση χρόνου, ο νυν καλλιτεχνικός διευθυντής και το εγχείρημά του να ενεργοποιήσει το δυναμικό των ηθοποιών του ΚΘΒΕ φάνηκε να μην πείθει το κοινό. Πληροφορίες αναφέρουν ότι, με εξαίρεση την Παιδική Σκηνή, καθώς και τις παραστάσεις “Ο Υμπύ Βασιλιάς”, “Με τα παιδιά της πιάτσας” και “Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες κι ένας παραμυθάς”, οι υπόλοιπες είναι απογοητευτικές στο ταμείο και μάλιστα σε μια εποχή που το θέατρο έχει ανάγκη από εισιτήρια, καθώς η επιχορήγησή του μειώθηκε κατά 10% στα 8,1 εκατ. ευρώ. Γνωστά ονόματα πάντως θα ανηφορίσουν στη Θεσσαλονίκη, με πρώτους τους Σταμάτη Κραουνάκη, Γρηγόρη Βαλτινό και Κώστα Βουτσά για τους αριστοφανικούς “Αχαρνής” που θα σκηνοθετήσει ο Σωτήρης Χατζάκης για την καλοκαιρινή περιοδεία. Αλλά και ο δημοφιλής Λάκης Λαζόπουλος, σύμφωνα με έγκυρες πηγές, καταφθάνει στο ΚΘΒΕ τη νέα θεατρική περίοδο -ο κ. Χατζάκης ετοιμάζει ήδη το ρεπερτόριο, αν και η θητεία του λήγει τον Αύγουστο-, για να σκηνοθετήσει το μυθιστόρημα του Μενέλαου Λουντέμη “Ένα παιδί μετράει τʼ άστρα”.
Εργαζόμενοι υπʼ ατμόν
Φόβους για συρρίκνωση του καλλιτεχνικού έργου και περαιτέρω μείωση του προσωπικού, ως απότοκα της “ψαλιδισμένης” επιχορήγησης, εκφράζουν οι εργαζόμενοι στο ΚΘΒΕ. Παράλληλα, ζητούν εξαίρεση του ΚΘΒΕ από τον νόμο Ραγκούση για προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ -αίτημα που έθεσε και ο κ. Χατζάκης στην πρόσφατη συνάντησή του με τον υπουργό Εσωτερικών- επικαλούμενοι τις ιδιαίτερες απαιτήσεις κυρίως κάποιων τεχνικών επαγγελματικών κατηγοριών. Στο ΚΘΒΕ απασχολούνται 106 εργαζόμενοι αορίστου χρόνου και 93 συμβασιούχοι, καθώς και τουλάχιστον 100 ηθοποιοί, βάσει του νόμου που διέπει τη λειτουργία του.
Όπως αναφέρει ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων Πάσης Φύσεως Προσωπικού Χρήστος Σάββας, σχηματίζεται ενιαίο μέτωπο με τους ηθοποιούς και σε κοινή γραμμή με τα πανελλήνια όργανά τους θα ζητήσουν εντός των ημερών συνάντηση με τις κοινοβουλευτικές ομάδες των κομμάτων, για να φτάσει το θέμα τους στη Βουλή. Εάν δεν υπάρξει εξέλιξη, προσθέτει, η συμβολική πορεία διαμαρτυρίας που πραγματοποίησαν την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου θα είναι μόνον η αρχή των κινητοποιήσεων.
Τίποτα δεν έχει αλλάξει
Όταν ο αείμνηστος Νίκος Μπακόλας διατύπωνε το 1987 τις διαπιστώσεις του για τη λειτουργία των κρατικών θεάτρων και τις προτάσεις του για τη διάσωσή τους, ίσως να μη φανταζόταν ότι είκοσι και πλέον χρόνια αργότερα τίποτα δεν θα είχε αλλάξει. Σημείωνε τότε (απόσπασμα από το βιβλίο του Χρήστου Σουγιουλτζή “36 χρόνια Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος 1961-1996”): “Για να βελτιωθεί η λειτουργία των θεάτρων αυτών, που έχουν υποστεί έναν τερατώδη γιγαντισμό καταβροχθίζοντας εκατοντάδες εκατομμυρίων χωρίς να παράγουν και ανάλογο έργο ούτε ποιοτικά ούτε ποσοτικά, πρέπει να αλλάξει η δομή τους και ο τρόπος διοίκησής τους”. Και πρότεινε:
“α) Να συγκροτηθούν περισσότερες κρατικές σκηνές, για να µην δημιουργηθεί πρόβλημα ανεργίας ηθοποιών, µε 50-60 καλλιτέχνες, άλλους τόσους τεχνικούς και περίπου 10 διοικητικούς υπαλλήλους η καθεμία.
β) Να καταργηθούν τα Διοικητικά Συμβούλια που, ούτως ή άλλως, ή δεν προσφέρουν τίποτα ή (κάποτε) παρακωλύουν τη σωστή λειτουργία και την ανάπτυξη των κρατικών σκηνών, καθώς συγκροτούνται από αναρμόδια, κατά σημαντικό ποσοστό, άτομα.
γ) Το Κρατικό Θέατρο να διοικείται από έναν άξιο διευθυντή, ο οποίος να συνεπικουρείται από πενταμελή Καλλιτεχνική Επιτροπή ειδικών για το θέατρο προσώπων. Ο διευθυντής θα προεδρεύει στην Επιτροπή και θα έχει ψήφο. Πιθανώς, να μπορούσε να υπάρχει µία διοίκηση προσωπικοτήτων που θα ασκούσε γενική εποπτεία στη διοίκηση του θεάτρου, χωρίς όμως να παρεμβαίνει στις λεπτομέρειες της διεύθυνσης.
δ) Στον διοικητικό τομέα, οι ευθύνες πρέπει να κατανεμηθούν στους προϊστάμενους των υπηρεσιών κάθε θεάτρου.
ε) Η διεύθυνση θα υποχρεούται από το νόμο να δίδει κάθε χρόνο πλήρη έκθεση των οικονομικών της και απολογισμό του καλλιτεχνικού της έργου, µε δημοσιεύσεις στον Τύπο. Σε περίπτωση κακής διαχείρισης ή μετρίου καλλιτεχνικού έργου, το αρμόδιο υπουργείο θα μπορεί να διακόπτει τη σύμβαση του διευθυντή, που κανονικά θα πρέπει να είναι τριετής ή πενταετής.
στ) Να ψηφισθούν νέοι νόμοι και κανονισμοί και να υπογραφούν νέες συμβάσεις µε το καλλιτεχνικό και το υπόλοιπο προσωπικό, που θα εξασφαλίζουν εργασιακές σχέσεις τέτοιες, ώστε να είναι σίγουρη η απρόσκοπτη λειτουργία του οργανισμού. Ειδικά για τους ηθοποιούς, θα πρέπει να θεσπισθεί τριετής το πολύ θητεία σε µία κρατική σκηνή, χωρίς να αποκλείεται η επάνοδος του ίδιου ηθοποιού μετά από τριετή απασχόλησή του σε άλλο θεατρικό συγκρότημα, κρατικό ή ιδιωτικό”.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ''ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ''