Περισσότερες εκρήξεις ηφαιστείων στο μέλλον

Ίσως θα πρέπει να συνηθίζουμε την ιδέα ότι κατά καιρούς θα ζούμε χωρίς αεροπλάνα, αφού τα επόμενα χρόνια ή ακόμα και δεκαετίες οι αερομεταφορές είναι πιθανό περιοδικά να αποδιοργανώνονται από ανάλογες ηφαιστειακές εκρήξεις στην Ισλανδία, με αυτήν που ήδη κρατά ομήρους εκατομμύρια επιβάτες σε όλη την Ευρώπη -και όχι μόνο.

Ορισμένοι γεωλόγοι και ηφαιστειολόγοι δεν αποκλείουν ότι το ηφαίστειο Εϊγιαφιέλ, που τώρα μας ταλαιπωρεί με το νέφος της ηφαιστειακής τέφρας του, δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο, αντίθετα μπορεί να γίνει συνηθισμένο θέαμα στο μέλλον. Αρκετοί επιστήμονες εκτιμούν ότι η περιοχή της Ισλανδίας, η οποία ήταν ούτως ή άλλως ανέκαθεν ιδιαιτέρως ενεργή από γεωλογική άποψη, εισέρχεται πια σε μια ακόμα πιο δραστήρια φάση, που θα περιλαμβάνει περισσότερες εκρήξεις ηφαιστείων, μερικές από τις οποίες μπορεί να είναι πολύ μεγάλες (σαφώς μεγαλύτερες από αυτή την Εϊγιαφιέλ).
Στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα τα ισλανδικά ηφαίστεια ήσαν ασυνήθιστα ήσυχα. Όμως «η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ισλανδία φαίνεται να ακολουθεί μια περιοδικότητα 50 έως 80 ετών. Η αύξηση στη δραστηριότητα κατά τα τελευταία δέκα χρόνια δείχνει ότι πιθανώς εισερχόμαστε σε μια πιο ενεργή φάση με περισσότερες εκρήξεις», δήλωσε ο ισλανδικής καταγωγής Θορβαλντούρ Θόρνταρσον του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, ειδικός στα ισλανδικά ηφαίστεια, σύμφωνα με το “New Scientist”.
Παράλληλα με την ενεργοποίηση των ηφαιστείων, έχει καταγραφεί εντονότερη σεισμική δραστηριότητα στην Ισλανδία, με αποκορύφωμα μέχρι στιγμής το σεισμό μεγέθους 6,1 Ρίχτερ που ταρακούνησε την πρωτεύουσα Ρέικιαβικ τον Μάιο του 2008.
Το 1998, ερευνητές του πανεπιστημίου της Ισλανδίας υπό τον Γκούντρουν Λάρσεν μελέτησαν στοιχεία 800 ετών από στρώματα λάβας, πυρήνες πάγου κ.α. και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην χώρα τους περνάει από εναλλασσόμενες φάσεις υψηλής και χαμηλής δραστηριότητας. Το αποκορύφωμα της ενεργού φάσης συνδέεται στενά με την εκδήλωση σεισμών, οι οποίοι απελευθερώνουν την ένταση που συσσωρεύουν τα τεκτονικά ρήγματα κοντά στην Ισλανδία.
Η περιοδικότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων επίσης συνδέεται με την περιοδικότητα στην κίνηση του μάγματος από τα έγκατα (τον μανδύα) της γης προς την επιφάνεια, καθώς και από τις διακυμάνσεις της πίεσης που ασκούν στην επιφάνεια του εδάφους οι παγετώνες καθώς λιώνουν, ενώ και η πάντα έντονη γεωθερμική δραστηριότητα έχει τις δικές της φάσεις μεγαλύτερης ενεργοποίησης, συμβάλλοντας και αυτή στην ενεργοποίηση των ηφαιστείων.
Εκτός όμως από πιο συχνές, οι ηφαιστειακές εκρήξεις στην Ισλανδία φαίνεται να γίνονται και πιο ισχυρές στη διάρκεια του ανοδικού κύκλου ενεργοποίησης των ηφαιστείων. Οι πιο καταστροφικές εκρήξεις -μεταξύ αυτών εκείνη του ηφαιστείου Λάκι που, το 1783, σκότωσε πάνω από τα μισά ζώα της χώρας και οδήγησε σε θανάσιμη πείνα και εξόντωση του ενός τετάρτου περίπου (δηλαδή του 25%) του πληθυσμού - συνέβησαν ακριβώς σε τέτοιες φάσεις περιοδικής ενεργοποίησης.
«Αν όντως εισερχόμαστε σε μια πιο ενεργή φάση, τότε τέτοιες μεγαλύτερες εκρήξεις θα γίνουν πιο πιθανές», δήλωσε ο Θόρνταρσον, ο οποίος πιστεύει ότι κάτι τέτοιο πράγματι συμβαίνει και εκτιμά ότι η νέα ενεργή φάση θα διαρκέσει περίπου 60 χρόνια, με αποκορύφωμα μεταξύ των ετών 2030-2040. Όσες πτήσεις προλάβουμε να κάνουμε μέχρι τότε…
Όσον αφορά το συγκεκριμένο ηφαίστειο Εϊγιαφιέλ, ο νορβηγός ηφαιστειολόγος καθηγητής Ραϊντάρ Τρόνες του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας, ο οποίος έχει ειδικευτεί στα ισλανδικά ηφαίστεια, σύμφωνα με το Science Daily, θεωρεί πιθανό ότι η τρέχουσα έκρηξη και η εκπομπή τέφρας στην ατμόσφαιρα θα διαρκέσει μέχρι και ένα μήνα, ενώ δεν απέκλεισε να συνεχιστεί για ένα χρόνο ή και περισσότερο! Πάντως το ηφαίστειο Εϊγιαφιέλ θεωρείται ότι έχει εκτονωθεί αρκετά και δεν αναμένεται να δώσει άλλη μεγάλης κλίμακας έκρηξη.
Όμως πιο επίφοβο, σύμφωνα με τους ηφαιστειολόγους, είναι το γειτονικό πολύ μεγαλύτερο ηφαίστειο Κάτλα, θαμμένο κάτω από έναν παγετώνα, το οποίο εκρήγνυται κατά μέσο όρο δύο φορές κάθε αιώνα κατά τα τελευταία 1.100 χρόνια που έχει κατοικηθεί η Ισλανδία. Δυστυχώς, σύμφωνα με τον Τρόνες, έχει σχεδόν αιώνα να εκραγεί - τελευταία φορά ήταν το 1918.
Εκπέμπει το 0,3% των αερίων του θερμοκηπίου
Το ηφαίστειο Εϊγιαφιέλ απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα 150.000 έως 300.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα κάθε μέρα, μια ποσότητα ανάλογη με αυτή που εκπέμπει μια μικρομεσαία ευρωπαϊκή οικονομία, σύμφωνα με εκτιμήσεις ευρωπαίων επιστημόνων, που μελετούν το φαινόμενο.
Η χαμηλότερη εκτίμηση (150.000 τόνοι καθημερινά) έγινε από τον γεωεπιστήμονα Κόλιν Μακφέρσον του βρετανικού πανεπιστημίου του Ντέραμ, ενώ η υψηλότερη (300.000 τόνοι) από τον Πατρίκ Αλάρ του Ινστιτούτου Γεωφυσικής του Παρισιού, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο. Και οι δύο ερευνητές διευκρίνισαν ότι πρόκειται για αρχικές εκτιμήσεις που μπορεί να αλλάξουν στη συνέχεια.
Σε ετήσια βάση, εκπομπές αερίων τέτοιου μεγέθους μπορεί να τοποθετήσουν το ισλανδικό ηφαίστειο από την 47η έως την 75η θέση στην παγκόσμια κατάταξη των κρατών όσον αφορά τις εκπομπές «αερίων του θερμοκηπίου», σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Φυσικών Πόρων (WRI). Αν τελικά το ηφαίστειο το 2010 βρεθεί στην 47η θέση, τότε μέσα στο έτος θα έχει εκπέμψει στην ατμόσφαιρα περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από χώρες όπως η Αυστρία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Φινλανδία, η Βουλγαρία, η Σουηδία, η Δανία, η Ελβετία κ.α.
Πάντως οι ειδικοί είναι καθησυχαστικοί ότι μια τέτοια ηφαιστειακή έκρηξη δεν μπορεί να επιδεινώσει την κλιματική αλλαγή, καθώς η συνεισφορά του ισλανδικού ηφαιστείου είναι τελικά μικρή - λιγότερο από το 0,3% των παγκόσμιων εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου».
Εξάλλου, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, οι καθημερινές εκπομπές διοξειδίου από τα αεροσκάφη των 27 κρατών μελών της ΕΕ φθάνουν περίπου τους 440.000 τόνους καθημερινά.

Κείμενο: Π. Δρακόπουλος
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ